مایع دستشویی بابونه

اسرار گیاهان

بابونه (Matricaria Chamonai)

فرانسه: Camomille

انگلیسی: Chamomile

فارسی: بابونه

عربی: مشرف، قراص، بابونج، اقحوان

گیاهی است كوچك، پر پشت از سرشاخه‌های گلدار ماتریكاریا كامومیلا (از خانواده كمبوزیته) كه به نام ماتریكاریا نیز معروف است. گیاه مشابه دیگر این گونه به نام بابونه رومی (آنتمیس نوبیلیس)1 می‌باشد كه از نظر تركیبات شیمیایی و كاربرد یكسان است. گیاه بابونه به ارتفاع 10 تا 30 سانتیمتری و دارای بویی معطر و قوی كه در چمنزارهای اراضی شنی، كنار استخرهای طبیعی نواحی مختلف اروپا، مانند فرانسه، ایتالیا و غیره می‌روید. از دیگر مشخصات این گیاه آن است كه ساقه‌های خوابیده استوانه‌ای شكل، به رنگ سبز مایل به سفید و برگهای كوچك، متناوب، منقسم به بریدگیهای باریك و نامنظم و پوشیده از كرك دارد. كاپیتول‌های آن كه به وضع منفرد در رأس ساقه‌ها ظاهر می‌شود. در فاصله ماههای خرداد و مرداد شكفته می‌شود. در هر كاپیتول آن دو نوع گل، یكی زبانه‌ای، ماده به رنگ سفید و دیگری لوله‌ای، هرمافرودیت و به رنگ زرد دیده می‌شود كه مجموعاً انولوكری مركب از چند ردیف براكته، آنها را از خارج قرار می‌گیرد. قسمت مورد استفاده این گیاه كاپیتول‌های آن است.

نمونه‌های پرورش یافته این گیاه از نظر مصارف درمانی بر انواع وحشی آن مزیت دارد. بر اثر كشت‌های متوالی نیز می‌توان تعداد زیادی از گلهای لوله‌ای كاپیتول‌های آن را به گلهای زبانه‌ای تبدیل نموده به طوری كه كاپیتول‌ها، به صورت دكمه‌های كاملاً سفید رنگ (رنگ گلهای زبانه‌ای) در آید.

در بازار تجارت دو نوع كاپیتول بابونه با مشخصات زیر در معرض استفاده قرار می‌گیرد:

1. كاپیتول‌هایی كه در آنها هر دو نوع گل، لوله‌ای به رنگ زرد و زبانه‌ای به رنگ سفید دیده می‌شود.
2. كاپیتول‌هایی كه گلهای لوله‌ای آنها به گلهای زبانه‌ای تبدیل شده و مجموعاً ظاهر سفید رنگ دارند. نوع اخیر كاپیتول‌ها، دارای مصارف درمانی بیشتری هستند.

كشت و تكثیر بابونه، به وسیله دانه (میوه) و یا قطعات ریشه دار گیاه انجام می‌گیرد. زمین زراعتی آن نیز باید رطوبت مداوم نداشته و طوری انتخاب شود كه هوای سرد زمستان و گرمای زیاد تابستان به گیاه صدمه وارد نیاورد.

در موقع برداشت محصول باید دقت كافی به عمل آید كه از چیدن كاپیتول‌ها در دو زمان، یكی هنگامی كه هنوز سبز و نارس هستند و دیگری موقعی كه در شرف پژمرده شدن هستند و به سهولت از ساقه جدا می‌گردند، خودداری به عمل آید. پس از چیدن كاپیتول‌ها نیز باید آنها را به صورت قشر نازكی بر روی پارچه در محل محفوظ گسترانید تا به ملایمت و تدریجاً، تحت اثر گرمای ملایم خشك شود.

تركیبات شیمیایی:

كاپیتول‌های بابونه دارای آلكالوئیدی به نام آنته مین2، تانن، اسانس، فیتوسترول و همچنین یك گلوكزید بسیار تلخ، اسیدآنته میك3، تاراگزاسترول4، آنتس ترین5، آنته من6 و آنته میدین7 می‌باشد. اسانس بابونه كه به مقدار 0/8 درصد تا یك درصد در گیاه وجود دارد از كاپیتول‌های آن به وسیله تقطیر با بخار آب حاصل می‌شود و رنگ آبی روشن در صورت تازه بودن دارد ولی به تدریج كه كهنه می‌شود به رنگ زرد مایل به قهوه‌ای در می‌آید و رسوب می‌دهد.

اسانس بابونه در دو نوع رومی و آلمانی وجود دارد كه هر دو نوع برای سلامتی پوست سودمند است. هر دو نوع اسانس برای پوست‌های حساس و خشك و نیز پوست‌هایی كه به سهولت تحریك می‌شود بسیار مناسب هستند و جزء معدود اسانس‌هایی هستند كه می‌توان در مورد عوارض التهابی پوست مانند اگزما به كار برد. بوی این اسانس قوی و كافوری و طعمش معطر و سوازننده است.

اسانس بابونه دارای اترهای اسیدانژلیك، اسیدتیگ لیك، اسیدبوتیریك به حالت آزاد، آنته مول، آنته من و آزولن 8 است.

كاربردهای آرایشی:

اسانس روغن بابونه در عطر سازی و ساخت شامپو به كار می‌رود. معمولاً عصاره این گیاه را در فرمولاسیون انواع مختلف كرم پوست می‌گنجانند. عصاره بابونه از خواص آرایشی و بهداشتی زیر برخوردار است:

تسكین دهنده، ضدخارش، درخشان كننده تارهای مو، طراوت بخش، ضدتحریك.

عصاره بابونه را در فرآورده‌های استحمامی، شامپو، رنگ مو، محصولات خاص جهت درمان آفتاب سوختگی و دهان شویه به كار می‌برند.

اسانس روغنی این گیاه را برای عطرآگین كردن كرم‌ها، شوینده‌ها، لوسیونها، صابونها و عطرها مصرف می‌كنند. (اسانس بابونه را برای گوارا كردن نوشابه‌ها، نان و دیگر فرآورده‌های تنوری، شیرینی‌ها، دسرهای لبنی منجمد به مواد اولیه آنها می‌افزایند) عصاره این گیاه را برای محافظت پوست در برابر تحریكات در فرمولاسیون‌های كرم پوست به كار می‌برند. در صنایع آرایشی و بهداشتی این عصاره به عنوان نرم كننده و محافظ پوست در فرمولاسیون گنجانده می‌شود.

محلولات بابونه موهای بلوند را روشن تر و در عین حال شفاف می‌كند.